Mikroinsult: simptomlari, sabablari, davosi va reabilitatsion davr

“Mikroinsult” atamasi tibbiyot sohasida mavjud emas, ammo bunday patologik holatda koʻpgina shifokorlar amaliyotda “mikroinsult” atamasidan foydalanishadi.

“Mikroinsult” atamasi tibbiyot sohasida mavjud emas, ammo bunday patologik holatda koʻpgina shifokorlar amaliyotda “mikroinsult” atamasidan foydalanishadi. Mikroinsult atamasi deganda odatda oʻtib ketuvchi (tranzitor) bosh miya qon aylanishi buzilish holati tushuniladi. Insultda kuzatiladigan simptomlar 1 sutka davomida oʻz-oʻzidan oʻtib ketadi. Baʼzida mikroinsult belgilari qisqa muddatlar ichida, bir necha daqiqalar davom etadi, bunda bemor hatto bosh miyada qon aylanish buzilishini oʻzida sezmasligi ham mumkin. 

Agar belgilar 24 soatdan uzoq davom etsa va nevrologik simptomlar bilan yuzaga chiqsa, bemorga “insult” tashxisi qoʻyiladi. Bosh miyada qon aylanishi buzilishi natijasida miyada oʻchoqli oʻzgarishlar kelib chiqadi. Patologik jarayon bosh miyaning kichik hajmdagi maʼlum bir sohasidagina kechadi va klassik insultdagi kabi belgilar namoyon boʻlmaydi. Oʻtkazib yuborilgan mikroinsult faqatgina bosh miya toʻqimalari tekshiruvlaridagina aniqlanadi.

Mikroinsult kelib chiqish sabablari

Koʻp holatlarda mikroinsult kelib chiqishiga sabab bosh miya qon tomirlarida aterosklerotik blyashkalar toʻplanishidir. Ular miya toʻqimalarini oziqlantiruvchi arteriyalarda qon oqimini toʻxtatib qoʻyadi. Bosh miyaning alohida qismlari gipoksiyadan zararlanadi va kichik koʻrinishdagi patologik oʻzgarishlar shakllanadi. 

Koʻp hollarda mikroinsult boshqa bir somatik kasalliklar bilan birga keladi. Masalan, gipertoniyadan aziyat chekuvchi insonlarda, ayniqsa gipertonik krizlarda bosh miyada kichik sohalarda qon quyilishlar sodir boʻlishi mumkin (gemorragiya). 

Insult belgilari miokard infarkti belgilari bilan birga kelib tashxis qoʻyishda qiyinchilik tugʻdiradi. Tibbiyotda bosh miya infarkti degan tushuncha ham bor. Bunda nevrologik belgilar kuchli yuzaga chiqadi, aniq tashxis elektrokardiogramma yordamida qoʻyiladi. Yurak ritmi oʻzgarishi fonida ishemik koʻrinishdagi mikroinsult rivojlanadi.Chap boʻlmacha aritmiyasi natijasida mayda tromblar hosil boʻladi va kichik qon tomirlarda qon oqinimi toʻxtatib qoʻyadi. Bundan tashqari yurak ritmi oʻzgarishi natijasida qon bosimi pasayishi mumkin. Bu ham bosh miyada qon aylanishiga salbiy taʼsir etadi. 

Mikroinsult quyidagi insonlarda rivojlanish ehtimoli yuqori boʻladi:

• Vaskulit (qon tomirlar devorining yalligʻlanishi);
• Revmatizm;
• Qandli diabet.

Sanab oʻtilgan holatlarning barchasida qon tomirlarda patologik oʻzgarishlar kuzatiladi.

Mikroinsult belgilari

Mikroinsultda rivojlanadigan belgilar har doim ham spetsifik koʻrinishda namoyon boʻlmaydi. Koʻpchilik bemorlar belgilarni atmosfera bosimining oʻzgarishi, ob-havoning oʻzgarishi, jismoniy yoki psrixoemotsional holati va surunkali charchash hissi bilan adashtiradilar. 
Mikroinsultning ilk belgilariga quyidagilar kiradi:

• Bosh aylanishi;
• Koʻz oldida qora dogʻlar paydo boʻlishi;
• Har kuchdagi bosh ogʻriqlar;
• Umumiy holsizlik va charchash hissi;
• Koʻngil aynishi.

Mikroinsult nevrologik belgilariga quyidagilar kiradi:

• Yorugʻlik va baland tovushlarga sezuvchanlikning ortib ketishi;
• Uyquchanlik;
• Koʻruv oʻtkirligining vaqtinchalik pasayishi;
• Yuz yoki oyoq, qoʻllarning uvishishi;
• Nutqdagi kichik muammolar;
• Harakat koordinatsiyasidagi kamchiliklar (qadam tashlashda muvozanatning biroz buzilishi);
• Qon bosimining birdan koʻtarilib ketishi yoki tushib ketishi.

Mikroinsult belgilari koʻpincha erkaklarda yaqqol va aniq namoyon boʻladi. Yuqorida sanab oʻtilgan belgilarning barchasi yuzaga chiqmasligi mumkin, ammo ulardan 4-5 tasi yuzaga chiqadigan boʻlsa, “mikroinsult” tashxisini qoʻyish uchun yetarli boʻladi. Bunday belgilar oʻz-oʻzidan bir necha soatlar davomida oʻtib ketadi.

Ayollarda mikroinsult ilk belgilari atipik namoyon boʻlishi mumkin. 18-40 yoshdagi ayollarda bosh miyada qon aylanishi buzilish ehtimoli aynan shu yoshdagi erkaklarga nisbatan yuqori boʻladi.

Ayollarda mikroinsult soʻzlayotgan vaqtida toʻsatdan toʻxtab qolish yoki mavzuga aloqador boʻlmagan soʻzlarni ishlatish, buyumlarni oʻz-oʻzidan qimirlatish yoki kuchli hiqichoq tutishi bilan namoyon boʻlishi mumkin. Bunday vaqtda bemor xuddi spirtli ichimlik qabul qilgan odam kabi koʻrinishda boʻladi.

Mikroinsult davosi

Agar mikroinsult ilk belgilari namoyon boʻlayotganini sezsangiz zudlik bilan tez tibbiy yordamga murojaat qiling. Nevrologik belgilar insult rivojlanish ehtimolini oshiradi yoki infarkt kasalligidan dalolat beradi.

Tez tibbiy yordam kelgunga qadar bemor tinch joyda boʻlishi, boshining ostiga yostiq qoʻyish kerak boʻladi. Xonaga toza havo kirishini taʼminlash zarur. Tor kiyimlar yechiladi yoki yoqalari ochiladi.

Uy sharoitida oyoqlar issiq vanna qilinadi, bemorga tabiiy vositalardan tayyorlangan tinchlantiruvchi preparatlar beriladi (valeriana yoki boyarshnik ekstrakti). Bosh va boʻyin sohasini yengil massaj qilish ham yaxshi samara beradi.