Gipermetropiya — sabablari, darajalari

Uning ikkita shakli: yashirin — qachonki odam ko’zni boshqaradigan mushaklarni taranglashtirib, tasvirni «to’g’rilasa» ko’rish o’tkirlashadi, shuningdek aniq shakli mavjud. Aniq shaklida ko’rish o’tkirligini faqat linzalar yordamida yaxshilash mumkin.

Gipermetropiya belgilari

• Yaqin masofadan va normal masofadan zaif ko’rish — patologiyaning asosiy alomatidir. Gipermetropiyaga ega odamlar o’qish ko’zoynaklaridan foydalanishlari kerak. Gipermetropiyaning zaif darajasi bilan kitobni o’qisa bo’ladi, ammo ko’zlar juda charchaydi. Jiddiy daraja bilan esa obyektlarni masofadan turib ham ajratish qiyin bo’ladi.

• Yana bir belgi — bu ko’zlarning qattiq charchashi, og’rishi, qichishishi va ko’zlar yoshlanishi. Bosh og’rig’i paydo bo’lishi mumkin. Bundan tashqari, gipermetropiyada yorqin nurga toqat qilish qiyin bo’ladi — bu o’zgarish darajasi yuqori bo’lganlarda kuchliroq kuzatiladi.

Gipermetropiya — yosh bo’yicha tasnif

Tug’ma gipermetropiya — bu holat erta yoshda namoyon bo’ladi, chunki u irsiy va tug’ma omillar bilan bog’liq. Chaqaloqlarda ko’pincha o’z-o’zidan o’tib ketadigan fiziologik shakl mavjud. Ammo ba’zi hollarda, bu holat normallashmaydi, bunga turli xususiyatlar sabab bo’ladi, masalan, juda kichik ko’z olmasi.

Ushbu gipermetropiya shakli xavfli, chunki qo’shma kasallik rolida g’olaylik xavfi ham mavjud bo’ladi. Bu haddan tashqari zo’riqish tufayli sodir bo’ladi. Bola narsalarni yaxshiroq ko’rishga harakat qiladi va ko’zlarini burun to’g’risiga olib boradi. Agar bu holat davolanmasa, ambliyopiya rivojlanadi.

Agar yashirin shakl bolalik davrida davolanmasa, unda barcha birgalikda keladigan kasalliklar rivojlanishi xavfi katta. Shuning uchun bolalarning shikoyatlariga e’tibor berish va tekshiruv o’tkazish juda muhimdir.

Yoshga oid gipermetropiya — kamdan-kam hollarda 40 yoshgacha o’zini namoyon qiladi, chunki yosh organizm har xil sharoitlarga moslashadi, ammo yoshi o’tishi bilan resurslar tugaydi. 45 va undan katta yoshdagi odamlar uchun gipermetropiya odatiy hol. U tabiiy to’qimalarning o’zgarishi, shu jumladan ko’z gavhari qattiqlashishi va qalinlashishi, mushaklarning zaiflashishi va yorug’lik nurlarini to’g’ri sindirish qobiliyatini yo’qotishi tufayli rivojlanadi.

Gipermetropiyaning yosh shaklidan qochib bo’lmaydi, chunki bu tabiiy holat. Ammo oqibatlarini neytrallashtirilishi mumkin — obyektlarni xira ko’rish, charchoq, bosh og’rig’i. Shu maqsadda linzalar qo’llaniladi va jarrohlik davolash ishlari olib boriladi.

Buzilish, turidan qat’i nazar, gipermetropiya mutaxassis tomonidan tashxis qo’yilganidan keyin aniqlanadi — maxsus tomchilar tomizilganda ko’z gavhari bo’shashadi, so’ngra uning haqiqiy nur sindirish xususiyati o’lchanadi.

Gipermetropiya darajalari

Oftalmologiyada gipermetropiyaning uch darajasi ajralib turadi (dioptriyalarda ko’rsatilgan):

zaif — +2 gacha (vizual ko’rish xususiyati deyarli o’zgarmaydi, lekin bosh va ko’z og’rig’i, tez charchash, bosh aylanishi qayd etiladi);

o’rta — +2 dan +5 gacha (masofadagi obyektlar avvalgidek farqlanadi, lekin yaqindagi obyektlar — qiyinchilik bilan ko’rinadi);

yuqori — +5 dan yuqori (yaqin va uzoqdagi obyektlar aniq emas, chunki tasvirni avvalgidek yo’naltirish mumkin emas va tanada moslashish uchun resurs qolmaydi).

Gipermetropiya sabablari

• Ko’z soqqasi kichkina bo’ladi, bu ko’z gavharida aniq tasvir paydo bo’lishiga to’sqinlik qiladi.

• Ko’z gavhari yo’q, buzilgan yoki qalinlashgan.

• Gipermetropiya sabablari orasida ko’pincha yoshga bog’liq kasalliklar tufayli linzalarning egriligini o’zgartirish qobiliyatini yo’qotish kiradi.

• Chaqaloqlarda gipermetropiya fiziologik hisoblanadi. Masalan, erta tug’ilgan chaqaloqlarda 2-3 dioptrik sinishi bor. Olti oydan to’qqiz oygacha bo’lgan chaqaloqlarning taxminan 4-9 foizida 3,25 dan ko’prog’ida gipermetropiya topilgan. Bir yoshda, 3,6% gipermetropiya bundan ham yuqori bo’ladi. Besh yoshda bolalarda gipermetropiya hali ham uchraydi, ammo nur sinishi asta sekin normal holatga keladi. Birga kelgan astigmatizm ham kamayadi. Keyinchalik, 10-15 yil ichida ushbu patologiya kamroq uchraydi, ammo miyopiya rivojlanish holatlari ko’payadi.

• Gipermetropiya rivojlanishining omillari orasida miyopiyani keltirib chiqaradigan noqulay muhit mavjud.

• Kasallik boshqa patologiyalar fonida ham yuzaga keladi: albinizm, degenerativ o’zgarishlar, Leberning tug’ma amavrozi.

• Jins, zamonaviy ilm-fanga ko’ra kasallik rivojlanishiga hech qanday ta’sir ko’rsatmaydi.

Foto: don-news.net

Gipermetropiya alomatlari

Oftalmologlar gipermetropiyaning bir qator alomatlarni qayd etishadi:

• Yaqindan joylashgan narsalarning xiralashishi, ular juda uzoq masofada qanday qabul qilinishidan qat’iy nazar.
• Uzoq ish, o’qish va yozish jarayonida tez va qattiq charchoq.
• Bosh og’rig’i va ko’z og’rig’i, yallig’lanish.
• Ko’z ichi bosimining oshishi.
• Glaukoma rivojlanishi.
• Ko’zda noqulayliklar.
• Xira chiziqlar tufayli o’qish imkoniyati yo’qligi.
• Kichik nashrni o’qish uchun obyektni yuzingizdan uzoqlashtirishingiz.
• Bolalarda g’ilaylik va “dangasa ko’z” sindromi paydo bo’lishi mumkin — ambliyopiya, bunda linzalar yordam bermaydi.

• Bolalar, shuningdek, ota-onalar va tarbiyachilar tomonidan tartibsizlik, dangasalik va erkalash deb qabul qilinadigan alomatlarni namoyon qilishadi — umumiy charchoq, sababsiz yig’lash, uyqu muammolari, o’qish, rasm chizishni va uy vazifalarini bajarishni istamaslik,.

  Alomatlarni erta aniqlash, tekshirish, diagnostika va oftalmolog bilan maslahatlashish jiddiy oqibatlarning oldini olishga yordam beradi. Shuni yodda tutingki, standart tekshiruv muammoni darrov ko’rsatib bermasligi mumkin. Ultratovush tekshiruvi, jadvalli tekshirishni va fotopter yordamida linzalarni individual tanlashni talab qiladi.

  Presbiyopiya ko’pincha gipermetropiya bilan adashtiriladi. U — 40 yoshdan oshgan odamlar uchun odatiy hol bo’lgan ko’z olmasining moslashuvchan qobiliyatining pasayishi. Presbiyopiya sizga obyektlarni yaqindan ko’rishga imkon bermaydi, lekin u yashirin gipermetropiya rivojlanishini ham ko’rsatishi mumkin.

  Gipermetropiya diagnostikasi

• Qo’shimcha ravishda amalga oshiriladigan tahlillar:

• kompyuter avtofraktometriyasi — yashirin turida, muolaja oldidan qorachiqni kengaytirish uchun atropin sulfat tomiziladi;
• keratometriya — shox pardaning old yuzasining egriligini o’lchash;
• ekobiometriya — ultratovush yordamida ko’z olmasi uzunligini aniqlash;
• skiaskopiya — nur sinishini o’rganish;
• ultra-tovushli tadqiqot.

• Gipermetropiyani davolash

  Tasvir ko’z pardasi orqasida emas, o’zida bo’lishi uchun shifokorlar davolanishni gipermetropiya holatini darajasi va turiga qarab tanlaydilar.

  Gipermetropiyani davolashning konservativ usullariga quyidagilar kiradi:

• Ko’zlaringizni diqqat bilan qaratish kerak bo’lganda, masalan: o’qish, televizor tomosha qilish, kompyuterda ishlash uchun ko’zoynaklar yordamida ko’rishni to’g’rilash.
• Ko’zoynaklarga muqobil ravishda kontakt linzalardan foydalaniladi — ular sport bilan shug’ullanish uchun qukay, lekin bolalar uchun mumkin emas (ular mineral va organik materiallardan tayyorlangan).
• Quyidagi uskunali muolajalar sizga jarrohlikdan qochish va holatingizni yaxshilash imkonini beradi — elektr stimulyatsiyasi, vakuum massaji, ultratovush muolajalari, fizioterapiya.
• Vitaminlarni qabul qilish ko’rish keskinligi bog’liq bo’lgan tonusni oshiradi.

• Konservativ davoning samarasizligi va patologiyaning rivojlanishida davolashning jarrohlik usullaridan foydalanish mumkin:

• Lazerli ko’rish to’g’irlashi — shox pardani normal holatga keltirish uchun to’qima qatlami lazer nurlari yordamida olib tashlanadi. Ushbu usul afzalligi — turli xil ko’rish keskinliklarini bir vaqtning o’zida tuzatish mumkin. Jarayon taxminan 10 daqiqa davom etadi.Umumiy anesteziya lazerli muolajada kerak emas, bu ko’plab asoratlarni avtomatik ravishda yo’q qiladi. Mahalliy anesteziya qo’llaniladi, so’ngra bemor bir muncha vaqt tibbiy xodimlarning nazorati ostida qoladi va operatsiya kuniyoq uyiga yuboriladi.

• Odatda uy sharoitida reabilitatsiya davri tezroq. Ammo shuni yodda tutish kerakki, lazerli tuzatishga qayta murojaat qilishda asoratlar bo’lishi mumkin. Ba’zi yoshdagi cheklovlar tufayli ham lazerli ko’rishni davolash qo’llanilmaydi.

• Fakik yoki multifokal linzalarning implantatsiyasi, shu jumladan ko’z gavharini almashtirish — lensektomiya. Bu og’ir shakllar uchun ishlatiladi.
• Keratoplastika (muguz plastikasi).
• Termokeratokoagulyatsiya.

• Gipermetropiya oldini olish

  Quyidagi choralarni ko’rish, gipermetropiya rivojlanishiga yo’l qo’ymaslik mumkin:

• Charchashdan saqlaning — ishlaganda, o’qiyotganda, tikishda va boshqa ko’z charchoqlarida dam olish uchun muntazam ravishda tanaffuslar qiling. Tanaffus paytida siz mashq qilishingiz yoki faol dam olishingiz mumkin.
• Yaxshi yoritilgan xonalarda ishlash — o’qish, yozish, kompyuterda o’tirish, oddiy yorug’likda televizor tomosha qilish. Lyuminestsent lampalar bezovta qiluvchi miltillash tufayli ko’zlar uchun xavfli, shuning uchun ulardan kamroq foydalaning. Shuningdek, sun’iy manbalardan foydalanganda derazadan tabiiy yorug’likni kuchaytirish tavsiya etilmaydi.
• Patologiya rivojlanishining boshlanishini o’tkazib yubormaslik uchun oftalmolog bilan profilaktik tekshiruvlardan o’tish kerak.
• Gimnastika va yengil massaj bilan shug’ullaning — har 30-40 daqiqada dam olish va ko’zning mushaklarini mashq qilish uchun maxsus mashqlarni bajarish tavsiya etiladi. Bu atigi bir necha daqiqa davom etadi.
• Ko’z mushaklarini kuchaytirish bo’yicha maxsus mashg’ulotlar faqat tajribali oftalmolog nazorati ostida amalga oshiriladi.
• Shuningdek, ko’z mushaklarini kuchaytirish uchun lazer stimulyatsiyasi, kompyuterni tuzatish, ko’z tomchilari qo’llaniladi.
• Tananing sog’lig’ini mustahkamlash va faol hayot tarzi bilan shug’ullanish uchun harakat qilish ko’zlar uchun ham foydalidir — suzish, massaj qilish, kontrastli dush qabul qilish zarur.
• Barkamol hayot uchun zarur bo’lgan barcha elementlarni olish uchun parhezni muvozanatlash maqsadga muvofiqdir. Har kuni oqsillarni, yog’larni, uglevodlarni, vitaminlarni iste’mol qilish foydalidir (birinchi o’rinda sabzavot, meva, rezavor meva, sut, tuxum sarig’i, baliq yog’i kiradigan A guruhi vitaminlari tavsiya etiladi), mikroelementlar, shu jumladan mis, rux, marganets, xrom ham muvozanatli bo’lishi kerak.

• Gipermetropiyani oldini olish uchun profilaktik mashqlar:

• Uzoq vaqt davomida o’qish yoki yozish kerak bo’lganda, siz sham yoki quyosh ta’siridan foydalanib, ko’zlaringizga dam berishingiz mumkin. Buni amalga oshirish uchun, u juda porloq bo’lmaganida, olov yoki quyoshga e’tibor bering (eng yaxshi davr ertalab va kechqurun quyosh nuri yorqin bo’lmasligi kerak). Keyin sekin asta boshni chapga va o’ngga burish kerak. Mashq 10 daqiqa davom etadi.
• Ushbu mashq yopiq ko’z qovoqlari bilan bajariladi. Siz soat strelkasini tasavvur qilishingiz va asta-sekin nigohingizni barcha raqamlar bo’ylab olib borishingiz kerak — avval soat yo’nalishi bo’yicha, keyin teskari yo’nalishda. Har bir yo’nalishda 5-6 marta takrorlanadi.
• Yuzdagi faol nuqtalarni massaj qilish. Yuzda ko’plab biologik faol nuqtalar mavjud, ularning massaji optik tizimga foydali ta’sir ko’rsatadi. Ko’z nuqtalari qoshning ichki nuqtalarida burun ko’prigidan biroz yuqoriroqda joylashgan. Ular qattiq bosilmasdan, aylanadigan harakatlar bilan massaj qilinadi. Mashq 5-10 marta amalga oshiriladi.
• Dam olish mashqlari. U o’tirgan yoki yotgan holatda, ko’zlarni  kaftlar bilan yopib amalga oshiriladi. Eng muhimi, qulay pozitsiyani egallash. Faqat yoqimli narsalar haqida fikrlash ruxsat beriladi. Agar boshqa fikrlar paydo bo’lsa, ularni yaxshi narsalarga yo’naltirishingiz kerak: iliq dengiz, yashil o’rmon, sokin daryo, go’zal manzara, yengil bulutlar tasviri. Keyin kaft markazidan ko’zlarga yumshoq iliqlik oqishi tasavvur qilinadi. Taxminan besh daqiqa davom etadi. Kuniga uch-to’rt marta takrorlanadi.
• Sizga ko’zning balandligida nuqta belgilasa bo’ladigan deraza kerak bo’ladi. Siz marker bilan nuqta qo’yishingiz yoki biror narsani yopishtirishingiz mumkin. Mashqning mohiyati shundaki, ko’zingizni stakan ustidagi nuqtadan uzoqdagi narsaga — daraxtga, binoning me’moriy elementiga, to’xtab turgan mashinaga siljitish. Manzilni istalgan vaqtda tark eta oladigan — bulut, qush yoki itni tanlamasligingiz kerak. Mashqni boshlashdan oldin mos keladigan obyekt tanlanadi. 5-10 daqiqa davomida mashq qilish kifoya.
• Bolalar va kattalarga yoqadigan qiziqarli mashq — yopiq ko’zlar bilan burun orqali xat yozish yoki rasm chizish kerak b’ladi.

• Barcha faol va sokin mashqlar uzoq vaqt davomida charchashda foydalidir. Ular vizual apparatni mukammal darajada mashq qiladilar va bo’shashtiradilar.